متن درس چهارم
الدَّرْسُ الرَّابِعُ
نظامُ الطَّبِيعَةِ
تَوازُنُ الطَّبِيعَةِ جَمِيلٌ خَلَقَ اللهُ لِلطَّبِيعَةِ نِظاماً يَحْكُمُ جَمِيعَ الْمَوْجُوداتِ مِنْ نَبَاتٍ وَ حَيَوانِ وَ كَائِنَاتٍ أُخْرَى يَعيشُ بَعْضُها عَلَى بَعْضٍ ؛ فَيَتَحَقَّقُ التَّوازُنُ وَالاسْتِقرار فيها.
وَ أَيُّ خَلَلٍ في نظامها يُؤَدِّي إلى تخريبها وَ مَوْتِ مَنْ فِيها.
وَ مِنْ مُهَدِّدَاتِ نِظامِ الطَّبِيعَةِ:
تَلَوُّتُ الْهَوَاءِ الَّذِي يُسَبِّبُ أَمطاراً حمضيَّةً .
وَ الْإِكْثَارُ فِي اسْتخدامِ الْمُبيدات الزراعيَّةِ وَ الْأَسْمِدَةِ الْكيمياوية.
وَ «إيجاد النفايات الصناعيَّةِ وَ الْمَنزِلِيَّةِ».
فَيَتِمُّ التَّوازُنُ فِي الطَّبِيعَةِ مِنْ خِلالِ وُجودِ رَوابِطَ مُتَداخِلَةٍ بَيْنَ الْكَائِنَاتِ الْحَيَّةِ وَ بَيْنَتِها، وَلَكِنْ ظَلَمَ الْإِنسانُ الطَّبِيعَةَ في نَشاطاتِهِ الَّتِي تُؤَدِّي إِلَى اخْتِلَالِ هَذَا التَّوازُنِ ظُلماً واسعاً!
**داستان مزرعه‌دار و بوم‌ها**
وَالْآنَ لِنَقْرَأْ هَذِهِ الْقِصَّةَ قِراءَةً دَقِيقَةً لِكَي نَطَّلِعَ عَلَى أَفْعَالِ الْإِنسَانِ الْمُخَرِّبَةِ لِلْبَيئَةِ:
يُحْكَى أَنَّ مُزارِعاً كَانَتْ لَهُ مَزرَعَةٌ كَبِيرَةٌ فيها خَضْراواتٌ وَ أَشْجَارٌ كَثِيرَةٌ.
وَ كَانَ يُرَبِّي فِي مَزرَعَتِهِ أَنواع الطُّيُورِ، ذاتَ يَومٍ لاحَظَ الْمُزارِعُ أَنَّ عَدَدَ أَفْراخِ الطُّيُورِ يَنْقُصُ تدريجياً.
بَدَأَ الْمُزارِعُ يُفَكِّرُ في سَبَبٍ ذَلِكَ وَ يُراقِبُ الْمَزِرَعَةَ لَيلاً وَ نَهَاراً فَلَاحَظَ أَنَّ عَدَداً مِنَ الْبوماتِ تَسْكُنُ قُرْبَ الْمَزَرَعَةِ، فَتَهْجُمُ عَلَى الْأَفْراخِ هُجوماً كَبِيراً وَ تَأْكُلُها. فَقَرَّرَ الْمُزارِعُ التَّخَلَّصَ مِنْهَا، وَ هُكَذَا فَعَلَ.
وَ بَعْدَ شُهُورٍ شَاهَدَ الْمُزارِعُ أَنَّ الْخَضْراواتِ بِالْمَزرَعَةِ تَتَعَرَّضُ لِلْأَكْلِ وَ التَّلَفِ؛
وَ لَمَّا رَاقَبَ الْأَمْرَ مُراقَبَةً شَدِيدَةً ، لاحظ أَنَّ مَجموعَةً كَبِيرَةً مِنْ فِئَرَانِ الْحَقْلِ تَهْجُمُ عَلَى الْخَضْرَاوَاتِ وَ تَأْكُلُها.
أَخَذَ الْمُزارِعُ يُفَكِّرُ: لِمَاذَا ازْدَادَ عَدَدُ فِتْرانِ الْحَقْلِ ازدياداً كبيراً»؟! فَذَهَبَ إِلَى خَبِيرِ الزِّرَاعَةِ وَاسْتَشَارَهُ.
فَقَالَ لَهُ الْخَبِيرُ: كَيْفَ يَكونُ ذَلِكَ ، وَ هُناك بوماتٌ كَثيرَةٌ فِي مِنطَقَتِكُم»؟!
قالَ لَهُ الْمُزارِعُ: «إِنِّي تَخَلَّصْتُ مِنَ الْبوماتِ بِقَتْلِ الْكَثِيرِ مِنْهَا.»
قالَ الْخَبِيرُ: «إِنَّكَ تَعَدَّيْتَ عَلَى نِظامِ الطَّبِيعَةِ تَعَدِّيَ الظَّالِمِينَ، فَالْبوماتُ كَانَتْ تَتَغَذَّى عَلَى فِثْرَانِ الْحَقْلِ إضافَةً إِلَى الْأَفراخ.
وَ بَعْدَ التَّخَلُّصِ مِنْ أَكْثَرِ الْبوماتِ ازْدَادَ عَدَدُ فِتْرانِ الْحَقْلِ.
كَانَ الْواجِبُ عَلَيْكَ تَصحيحَ هُذَا الْخَطَأَ بِالْحِفاظِ عَلَى طُيُورِكَ لا بِقَتْلِ الْبوماتِ؛
فَإِنِ اسْتَمَرَّتِ الْحالَةُ هكَذَا، فَسَتُشَاهِدُ مَشاكِلَ جَدِيدَةً في البيئة التي تعيش فيها مُشاهَدَةً مُؤْلِمَةً».
وَ هُكَذَا قَرَّرَ الْمُزارِعُ الْحِفاظ عَلَى الْأَفْراخِ وَ السَّماحَ لِلْبوماتِ بِدُخولِ مَزرَعَتِهِ.
فَازْدَادَ عَدَدُها مَرَّةً أُخْرى، وَ أَكَلَتْ فِتْرانَ الْحَقْلِ، وَ عَادَتِ الْبَينَةُ إِلَى حَالَتِهَا الطبيعية.
پاسخ و معنی متن درس چهارم دوازدهم انسانی
سلام دانش‌آموزان عزیز! درس چهارم به موضوع مهم **نظام طبیعت و تعادل زیست‌محیطی** می‌پردازد. این درس به ما نشان می‌دهد که دخالت‌های نابجای انسان چگونه این تعادل را بر هم می‌زند.
### ۱. تعادل طبیعت (نظامُ الطَّبِيعَةِ)
* **حکمت الهی:** **تعادل طبیعت زیباست**. خداوند برای طبیعت نظامی آفریده است که بر همهٔ موجودات از جمله **گیاهان، حیوانات و دیگر موجودات** حاکم است.
* **وابستگی متقابل:** این موجودات **از یکدیگر تغذیه میکنند** (یَعيشُ بَعْضُها عَلَى بَعْضٍ) و از این طریق **تعادل و ثبات** (التَّوازُنُ وَالاسْتِقرار) در آن برقرار می‌شود.
* **نتیجهٔ اختلال:** **هرگونه نابسامانی** (خَلَل) در ساختار این نظام، به **ویرانی** آن و **مرگ** موجودات داخلش می‌انجامد.
* **تهدیدکننده‌ها:** از **تهدیدکننده‌های** (مُهَدِّدَاتِ) نظام طبیعت، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
* **آلودگی هوا** که باعث **باران‌های اسیدی** می‌شود.
* **زیاده‌روی در استفاده از سموم کشاورزی** (مُبيدات) و **کودهای شیمیایی** (أَسْمِدَةِ كيمياوية).
* **تولید زباله‌های صنعتی و خانگی** (النفايات الصناعيَّةِ وَ الْمَنزِلِيَّةِ).
* **ظلم انسان:** متأسفانه، انسان در فعالیت‌هایش که به بر هم زدن این تعادل می‌انجامد، به طبیعت **ظلمی گسترده** روا داشته است.
### ۲. داستان کشاورز و بوم‌ها
* **مشکل اول:** یک کشاورز یک **مزرعهٔ بزرگ** با سبزیجات و درختان فراوان داشت و انواع پرندگان را در آن **پرورش** می‌داد. او متوجه شد که تعداد **جوجه‌های** پرندگانش کم می‌شود.
* **تشخیص غلط:** کشاورز با مراقبت شبانه‌روزی، متوجه شد که تعدادی **بوم** (جغد) نزدیک مزرعه زندگی میکنند و به شدت به جوجه‌ها **حمله کرده** و آن‌ها را می‌خورند.
* **اقدام مخرب:** کشاورز تصمیم گرفت **از شر بوم‌ها خلاص شود** و این کار را با **کشتن** بسیاری از آن‌ها انجام داد.
* **مشکل دوم:** چند ماه بعد، سبزیجات مزرعهٔ او **در معرض خورده شدن و نابودی** قرار گرفتند. او با نظارت شدید متوجه شد که **موش‌های صحرایی** (فِئَرَانِ الْحَقْلِ) به سبزیجات حمله میکنند.
* **توجیه کارشناس:** او با یک **کارشناس کشاورزی** (خَبِيرِ الزِّرَاعَةِ) مشورت کرد. کارشناس به او گفت: «تو **مانند ستمگران** به نظام طبیعت **دست درازی** (تَعَدِّيَ) کردی. بوم‌ها علاوه بر جوجه‌ها، از **موش‌های صحرایی** نیز تغذیه می‌کردند. با حذف بوم‌ها، تعداد موشها زیاد شده است».
* **راهکار صحیح:** کارشناس گفت: «وظیفهٔ تو **حفاظت** از پرندگانت بود، نه **کشتن بوم‌ها**. اگر این وضعیت ادامه یابد، مشکلات جدیدی را به شکلی دردناک خواهی دید».
* **تصحیح اشتباه:** کشاورز تصمیم گرفت از جوجه‌ها حفاظت کند و **اجازهٔ ورود** (السَّماحَ) به بوم‌ها را به مزرعه داد. در نتیجه، تعداد بوم‌ها زیاد شد، موش‌های صحرایی را خوردند و **محیط زیست** (الْبِيئَةُ) به حالت طبیعی خود **بازگشت**.
واژگان درس
الْمُعْجَمِ
أروني : نشانم دهيد (أروا + نون وقاية + ي)
تَعَرَّضَ : در معرض قرار گرفت
السماح لـ : اجازه دادن به (سَمَحَ -)
تَغَذَّى : تغذیه کرد (مضارع: يَتَغَذَّى)
الفئران : موشها (واحد آن: الْفَارَة)
الاستقرار : آرامش و ثبات
الْأَسْمِدَة : كودها «مفرد: السَّماد
التلوث : آلودگی
قرر : تصمیم گرفت
اطَّلَعَ : آگاهی یافت (مضارع: يَطَّلِعُ)
التوازن : تعادل
الكائنات : موجودات
الْحَقْل : كشتزار «جمع: الحقول
الْمُزارِع : کشاورز = الْفَلاح
الأفراخ : جوجه ها «مفرد: الْفَرْخَ» = الْفِراخ
الْحَمْضِيَّة : اسيدي
الْخَبِير : کارشناس «جمع: الخبراء»
الْمُهَدِّد : تهدید کننده
الإكثار : بسیار گردانیدن ، زیاده روی
مؤلم : دردآور
الْخَضراوات : سبزيجات
هناك : آنجا ، وجود دارد
البيئة : محيط زيست
الْخَلَل : نابسامانی، شکاف
يعيشُ بَعضُهَا عَلَى بَعْضٍ : از یکدیگر تغذیه میکنند
تَحَقَّقَ : تحقق یافت
راقب : مراقبت کرد
تَعَدّى : دست درازی کرد (مضارع: يَتَعَدَّى)
ربی : پرورش داد (مضارع: يُرَبِّي)
پاسخ و معنی واژگان درس چهارم دوازدهم انسانی
دانش‌آموزان عزیز، درک واژگان این درس به شما کمک می‌کند تا مفاهیم زیست‌محیطی آن را بهتر بفهمید. در اینجا مهم‌ترین لغات درس را مرور می‌کنیم:
| کلمهٔ عربی | معنی فارسی | جمع یا مشتقات | توضیح تکمیلی |
| :--- | :--- | :--- | :--- |
| **التَّوازُن** | تعادل | - | |
| **الاستقرار** | آرامش و ثبات | - | |
| **الْخَلَل** | نابسامانی، شکاف | - | |
| **الْمُهَدِّد** | تهدیدکننده | - | |
| **التلوث** | آلودگی | - | |
| **الْحَمْضِيَّة** | اسیدی | - | (مؤنث حامض) |
| **الْإِكْثَار** | بسیار گردانیدن، زیاده‌روی | - | |
| **الْأَسْمِدَة** | کودها | مفرد: **السَّماد** | |
| **البيئة** | محیط زیست | - | |
| **الكائنات** | موجودات | - | |
| **تَحَقَّقَ** | تحقق یافت | - | |
| **تَعَدّى** | دست‌درازی کرد | مضارع: **يَتَعَدَّى** | |
| **اطَّلَعَ** | آگاهی یافت | مضارع: **يَطَّلِعُ** | |
| **الْخَضراوات** | سبزیجات | - | |
| **الْمُزارِع** | کشاورز | مترادف: **الْفَلاح** | |
| **رَبَّى** | پرورش داد | مضارع: **يُرَبِّي** | |
| **الأفراخ** | جوجه‌ها | مفرد: **الْفَرْخَ** / مترادف: **الفراخ** | |
| **راقب** | مراقبت کرد | - | |
| **قرر** | تصمیم گرفت | - | |
| **تَعَرَّضَ** | در معرض قرار گرفت | - | |
| **الفئران** | موشها | واحد: **الْفَارَة** | |
| **الْحَقْل** | کشتزار | جمع: **الحقول** | |
| **الْخَبِير** | کارشناس | جمع: **الخبراء** | |
| **تَغَذَّى** | تغذیه کرد | مضارع: **يَتَغَذَّى** | |
| **السماح لـ** | اجازه دادن به | - | |
| **مُؤلِم** | دردآور | - | |
| **هناك** | آنجا، وجود دارد | - | |
| **أروني** | نشانم دهید | - | فعل امر (أروا + نون وقایه + ی) |
